رفتارشناسی اسب

۱- رفتارهاي حرکتي:

الف) قدم: هميشه يک دست يا پا بالا و سه دست و پاي ديگر روي زمين

ب) يورتمه: در هر زمان يک اريب (يک دست و پاي مخالف آن) در هوا و اريب ديگر روي زمين

ج) چهارنعل: پاي خارج، اريب خارج، دست داخل به ترتيب روي زمين قرار مي گيرند و سپس تعليق که اسب در هوا است

د) تاخت: در اين حرکت اسب کاملا" تخت است. چهار مرحله و پس از آنها يک تعليق بسيار جزئي دارد.

۲- رفتارهاي اکتشافي: مانند بو کردن محيط جديد

۳- رفتارهاي اجتماعي: مانند خوش و بش کردن با هم و شيهه کشيدن براي يکديگر

۴- استراحت و خواب:

۵- تيمار:

الف) خود تيماري: توسط خود اسب ب) دگر تيماري: توسط ساير اسبها

۶- رفتار نزاعي: مثل جنگ دو نريان

۷- رفتارهاي تغذيه اي و دفعي: اسب علفخوار است که در طبيعت يکي دو دهان علف را کنده و بعد يک تا دو قدم راه مي رود، به همين دليل چراگاه اسب لکه اي مي شود. حدودا" سه ساعت غذا مي خورد (۸-۷ مرتبه و در هر مرتبه حدود ۳۰-۲۰ دقيقه). تعداد دفعات آب خوردن بسيار کمتر از غذا خوردن است و اسب حدود ۲۰-۱۵ ليتر در روز آب مي خورد که بسته به نوع غذا و فعاليت او مي تواند کمتر يا بيشتر شود.

در موقع دفع ادرار کليه فعاليتهاي بدني اسبي متوقف مي شود. ۶-۳ بار ادرار و ۱۲-۶ بار در شبانه روز مدفوع مي کند که باز به نوع خوراک بستگي زياد دارد.

ناهنجاريهاي تغذيه اي: گاز گرفتن آخور، بلع هوا، خيس کردن آخور، مدفوع خواري، زياد خواري، بستر خواري و آشغال خواري.

۸- رفتارهاي جنسي:

الف) ماديان: جزء پستانداران چند فحلي فصلي است و تخمک گذاري به خودي خود در اواخر مرحله فوليکولر اتفاق مي افتد. فصل توليد مثلي طبيعي از ارديبهشت تا شهريور است و اکثر ماديانها خارج از فصل توليد مثلي تخمک گذاري نمي کنند.

جلب توجه نرينه: پايين نگه داشتن سر، بالا گرفتن دم، باز و نيم خيز کردن پاها، تکرر ادرار، چشمک زدن فرج، که مجموعا" رفتار فحلي ناميده مي شوند.

ناهنجاريهاي جنسي ماديان: فحلي طولاني مدت، فحلي منقطع، فحلي خاموش، عدم فحلي، دائم الفحلي.

- پذيرش نرينه: ماديان کاملا" خود را در اختيار نرينه قرار مي دهد و به همديگر بسيار نزديک مي شوند و با پرش نريان بر روي ماديان جفتگيري انجام مي گيرد که در بخش نريان توضيح داده مي شود.

- رفتار بارداري (آبستني): طول دوره آبستني در اسب حدود ۳۴۵-۳۳۰ روز است.

- رفتار زايمان: از ۴-۳ هفته قبل از زايمان پستانها حجيم شده و چند روز قبل از تولد کره ماده شيري رنگ چسبناکي در نوک پستان تجمع مي کند. در ساعات قبل از زايمان ماديان به دور خود مي چرخد، به شکمش نگاه مي کند و گاهي به آن لگد مي زند، سم را به زمين کوبيده، تکرر ادرار داشته و مرتب مي نشيند و بلند مي شود. اکثر زايمانها در شب انجام مي گيرد و ماديان شروع به زور زدن مي کند و کره به صورتي که سر در بين دستها قرار داشته و پاها در زير جمع است خارج مي شود و ساعاتي پس از زايمان جفت نيز خارج مي شود.

- رفتار مادري: ليسيدن کره، شيردادن و محافظت از او، از مهمترين رفتار ماديان در ساعات اوليه پس از زايمان است.

ب) نريان: در تمام طول سال از لحاظ جنسي فعال است. رفتار نريان در هنگام جفتگيري عبارت است از: نمايش تهديد، کشيدن دستها بر روي زمين، پوزه زدن به ناحيه فرج و کپل و نهايتا" پرش که بر دو نوع است، يکي کاذب که براي ارزيابي اوليه و ايجاد نعوذ کامل است و ديگري اصلي که در آن عمل دخول انجام شده و پس از لرزشهاي عضلاني در پاهاي عقب و فشار لگني که حدود يک دقيقه طول مي کشد، تخليه مايع مني انجام مي شود و از علائم آن تکان دادن دم است.

ناهنجاريهاي عمومي:

موج دادن به بدن، کشيدن سم بر روي زمين، قدم زدن يا چرخش مداوم در جايگاه، بالا و پايين انداختن سر، گاز گرفتن، لگد زدن و ....

صداهاي اسب بالغ:

خر کشيدن با استفاده از منخرين، ايجاد صدايي با تن شديدتر با استفاده از منخرين، خوش آمدگويي، شيحه طولاني، شيحه سريع، جيغ زدن، نعره زدن، سوت کشيدن و....

حواس اسب:

۱- بويايي، ۲- بينايي، ۳- چشايي، ۴- شنوايي، ۵- لامسه، ۶- حس ششم!

وقت شناسي اسب بسيار بالاست، اسب بر خلاف انسان فاصله دور را بهتر مي بيند و صداهاي بم را بهتر مي شوند.

منبع:

- جزوه درس رفتارشناسي، دکتر احمدي نژاد، بهار ۱۳۷۹

www.persian-horse.ir