سلول بنیادی چیست؟
انواع سلول بنیادی
سلولهای بنیادی خون بند ناف
خون بند ناف چه استفاده هایی دارد؟
بیماریهایی که با خون بند ناف درمان شده اند
چشم انداز استفاده از سلولهای بنیادی
سلول بنیادی چیست؟
سلول بنیادی مادر تمام سلولها است و توانایی تبدیل به تمام سلولهای بدن را دارا می باشد. این سلولها واجد توانایی خود نوسازی (Self Renewing) و تمایز (Differentiating) به انواع سلولها از جمله سلولهای خونی، قلبی، عصبی و غضروفی هستند. هم چنین در بازسازی و ترمیم بافت های مختلف بدن بدنبال آسیب و جراحت موثر بوده و می توانند به درون بافتهای آسیب دیده ای که بخش عمده سلولهای آنها از بین رفته است، پیوند زده شوند و جایگزین سلولهای آسیب دیده شده و به ترمیم و رفع نقص در آن بافت بپردازند.
به دلیل توانایی منحصر به فرد سلولهای بنیادی، این سلولها امروزه از مباحث جذاب در زیست شناسی و علوم درمانی می باشند. هم چنین تحقیقات در این زمینه دانش ما را درباره چگونگی رشد و تکوین یک اندام از یک سلول منفرد افزایش داده است و مهمتر آنکه به فهم مکانیزم جایگزینی سلولهای سالم با سلول های آسیب دیده کمک نموده است.
انواع سلول بنیادی
سلولهای بنیادی را بر اساس خصوصیات و ویژگی به سه دسته سلولهای بنیادی جنینی، سلولهای بنیادی بالغ و سلولهای بنیادی خون بند ناف تقسیم می کنند.
سلولهای بنیادی جنینی: از توده سلولی داخلی جنین 16-14 روزه گرفته می شود و قادر است تمام سلولها و بافتهای یک فرد کامل را بسازد.
سلولهای بنیادی بالغ: به سلولهایی که پس از تولد از بافت های مختلف فرد بالغ جدا می شوند، گفته می شود. سلولهای بنیادی خونساز مستقر در مغز استخوان، مغز، کبد و سایر بافت ها از این دسته می باشند که قدرت تمایز به برخی از بافتها را دارا می باشند.
سلولهای بنیادی خون بندناف: از بندناف استخراج شده و همانند سلولهای بنیادی خونساز مغز استخوان می باشند.
سلولهای بنیادی خون بند ناف
خون بندناف خونی است که پس از تولد در بند ناف و جفت باقیمانده و دور ریخته می شود. این خون غنی از سلولهای بنیادی است.
سلولهای بنیادی خون بند ناف همانند سلولهای بنیادی خونساز مغز استخوان به سلولهای زیر تقسیم میشوند:
سلولهای قرمز، که اکسیژن را به تمام بدن حمل می کنند.
سلولهای سفید، که در سیستم ایمنی فعالانه شرکت دارند.
پلاکتها که به انعقاد خون کمک می کنند.
همچنین قادر به ساخت انواع سلولهای دیگر و ترمیم و نگهداری سلولها در هنگام جراحت می باشند.
خون بند ناف چه استفاده هایی دارد؟
اولین پیوند خون بند ناف در سال 1988 میلادی در فرانسه و توسط دکتر گلوکمن به یک کودک مبتلا به کم خونی فانکونی (یک نوع کم خونی مادرزادی) انجام گرفت و به این ترتیب تا به امروز صد ها پیوند موفق خون بند ناف صورت گرفته است و مراکز بزرگ ذخیره این سلولها در کشور های مختلف جهان تاسیس گردیده است.
مرورآمار منتشر شده نشان می دهد که هر ساله حدود 30000 بیمار با بیماریهایی که با پیوند سلولهای بنیادی مغز استخوان، قابل درمان هستند در سال شناسائی می شوند و حدود 75 درصد این بیماران قادر به یافتن یک داوطلب مناسب برای اهداء خون مغز استخوان نیستند. از سوی دیگر جستجوی مراکز ثبت اهدا کنندگان مغز استخوان زمان بسیاری به خود اختصاص می دهد به این ترتیب ذخیره خون بندناف زمان را کوتاه ومیزان اهدا کننده را بیشتر می سازد و به این ترتیب زمان را برای مبتلایان به لوسمی های حاد، کم خونی ها و نقایص ایمنی که در زمان کوتاهی می میرند کوتاهتر می کند.
امروزه تحقیقات گسترده ای به منظور درمان بیماریها و ضایعات عصبی، ترمیم بافتهای آسیب دیده قلبی و استخوانی، ترمیم سوختگیها و ضایعات پوستی، ترمیم لوزالمعده وترشح انسولین و ترمیم سایر بافت های آسیب دیده با استفاده از سلولهای بنیادی مغز استخوان، خون بندناف و سایر سلولهای بنیادی یک فرد بالغ درحال انجام است.
بیماریهایی که با خون بند ناف درمان شده اند
فهرستی از بیماریهایی که با استفاده از سلولهای بنیادی خون بندناف قابل درمان هستند به شرح ذیل می باشد:
اختلالات سلولهای بنیادی: کم خونی آپلاستیک، کم خونی فانکونی، هموگلوبینوری حمله ای شبانه (PNH)
لوسمی حاد: AML، ALL، لوسمی تمایز نیافته حاد
لوسمی مزمن: CML
بیماریهای نقص در تولید لنفوسیتها: لنفوم غیر هوچکین، لنفوم هوچکین
ناهنجاریهای ارثی گلبولهای قرمز: بتا، تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل
اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی: سندروم کاستمن، نقص چسبندگی لکوسیتی، سندروم دی جرج
نقص ارثی پلاکتی: ترومبوسیتوپنی مادرزادی
اختلالات پلاسماسل: مولتی پل میلوما، لوسمی پلاسماسل
بیماریهای ارثی: سندروم لش نیهان، هیپوپلازی غضروف
سایر بیماریها: بیماری الزایمر، دیابت، پارکینسون، صدمات نخاعی، سکته های قلبی و مغزی، بیماریهای کبدی، دیستروفی عضلانی
توجه :
در حال حاضر در کشورمان فقط بیماریهایی که منشاء خونی دارند از جمله تالاسمی ، سرطان خون و کم خونی ها با استفاده از سلولهای بنیادی خون بند ناف قابل درمان هستند .
چشم انداز استفاده از سلولهای بنیادی
امروزه ثابت شده است که سلولهای بنیادی قادر به درمان محدوده وسیعی از بیماریهای مزمن و حاد می باشند و تحقیقات زیادی در زمینه استفاده از سلولهای بنیادی در درمان بیماریهایی چون پارکینسونز، بیماریهای قلبی، کبدی، دیابت، دیستروفی عضلانی، آسیبهای نخاعی و سکته در حال انجام می باشد.
آلزایمر:1 از 10 نفر افراد بالای 65 سال و 5 نفر از 10 نفر افراد بالای 85 سال از این بیماری رنج می برند.
جراحات نخاعی: آسیبهای نخاعی سالانه بالغ بر 750000 نفر در ایالات متحده را در بر می گیرد.
بازسازی استخوان: امیدی برای درمان مبتلایان به اوستئوپروزیز پارکینسونز: MS بیماری اتواییمون و پیشرونده مربوط به سیستم عصبی مرکزی است که سالانه تعداد بسیاری را دچار می سازد.
منبع:موسسه رویان